انواع پمپ در صنعت

پمپ یا تلمبه وسیله ای مکانیکی برای انتقال مایعات است که با افزایش فشار جریان آن، امکان جابجایی مایعات را به ارتفاعی بالاتر (با افزایش هد) یا حتی پایین دست (معمولا حوضچه یا مخزن) فراهم می آورد. بطور کلی پمپ به دستگاهی گفته میشود که انرﮊی مکانیکی را از یک منبع خارجی اخذ و به سیال مایعی که از آن عبور میکند، انتقال میدهد. در نتیجه انرﮊی سیال پس از خروج از این دستگاه (پمپ) افزایش می یابد. از پمپ ها برای انتقال سیال به یک ارتفاع معین و یا جابجایی آن در یک سیستم لوله کشی و یا هیدرولیک استفاده مینمایند. بعبارت کلی تر از پمپ برای انتقال سیال از یک نقطه به نقطه دیگر استفاده میکنند. پمپ ها دارای انواع مختلفی هستند که هرکدام دارای کاربرد خاصی میباشند.

نواع پمپ

انواع پمپ ها شامل پمپ های رفت و برگشتی و پمپ های دورانی هستند. پمپ های رفت و برگشتی نیز شامل انواع پیستونی، پلانجری و دیافراگمی و پمپ های دورانی شامل پمپ دنده ای، لوبیایی، پیچی، پره ای و بادامکی است.

پمپ جنبشی

پمپ های جنبشی به دو دسته قابل تقسیم هستند: گریز از مرکز یا سانتریفیوژی و جانبی. در پمپ های جنبشی، به سیال سرعت داده میشود و بعدا مقدار قابل توجهی از این هد سرعت به هد فشار تبدیل میشود هر چند که نخستین پمپ سانتریفیوژی در حدود سال ۱۸۶۰ معرفی شد اما پمپ های جنبشی تا قرن بیستم بسیار کم مورد استفاده بودند.

خصوصیات پمپ های سانتریفیوژ

1. جریان تخلیه مایع در آنها آرام و یکنواخت است
2. متنوع بودن این پمپ ها با خصوصیات فراوان و گوناگون
3. رضایت بخش بودن راندمان
4. مناسب برای کارکردن با موتورهای الکتریکی و موتورهای احتراقی
5. پایین بودن هزینه نگهداری
6. دامنه کاربرد آنها در پروژه های کشاورزی، صنعتی و آبرسانی فوق العاده بالاست زیرا از نظر دبی و ارتفاع تولیدی، وسعت زیادی را پوشش میدهد.

پمپ های جانبی

پمپ های ریژنریتیو، توربین یا پمپ های جانبی نیز نامیده میشوند. در این پمپ ها پروانه، پره هایی در هر دو سوی لبه هایش دارد که بصورت حلقوی در درون محفظه ی پمپ میچرخد. در این پمپ ها، سیال آزادانه از نوک پروانه تخلیه نمیشود بلکه دوباره به چرخه و جریان می افتد. این چرخه ی دوباره یا زایش مجدد سیال باعث افزایش هد میشود.

مقایسه بین پمپ های جنبشی و جابجایی

پمپ های جنبشی (دینامیکی) و جابجایی را از جهات گوناگون میتوان با هم مقایسه کرد:

1. حداکثر انرژی (فشار) ایجاد شده توسط پمپ های دینامیک (سانتریفیوژ) محدود بوده و به هد معروف است که با بستن شیر خروجی بطور کامل (شدت جریان صفر) بوجود می آید، در حالیکه حداکثر فشار پمپ های جابجایی با توجه به فشار سیستم تعیین میشود. یعنی پمپ فشار خود را تا جایی که مورد نیاز سیستم باشد میرساند.
2. در پمپ های دینامیک انرژی افزوده شده ابتدا به سرعت تبدیل شده و سپس در حلزون و سرانجام در دیفیوزر به فشار تبدیل میشود درحالیکه در پمپ های جابجایی، انرژی مورد نظر مستقیما به فشار تبدیل میشود.
3. در پمپ های دینامیک انرژی بطور پیوسته و بدون انقطاع به مایع افزوده میشود در صورتیکه در پمپ های جابجایی، انرژی در پریودهای معینی به مایع تزریق میشود.
4. اصولا پمپ های جابجایی برای مقادیر اندک جریان در فشارهای بالا و مایعات لزج بکار میرود و پمپ های دینامیک برای فشارهای متوسط و مقادیر زیاد جریان سیال، مورد استفاده قرار میگیرد.

پمپ های الکترومغناطیسی

این پمپ ها فقط قادرند سیالاتی را که رسانه های الکتریکی مناسبی هستند پمپ کنند. در این پمپ ها لوله ای که سیال را حمل میکند در میدان مغناطیسی واقع شده است و یک جریان الکتریکی در جهتی که سیال جریان دارد به داخل سیال وارد میشود و از آن عبور میکند.

جریان و میدان مغناطیسی این قبیل پمپ ها ممکن است به شیوه های دیگری نیز ایجاد شوند، اما بهرحال مکانیزمی که در طراحی آنها استفاده میشود بسیار شبیه به موتورهای الکتریکی است. پمپ های الکترومغناطیسی برای پمپ کردن فلزات مایع، که در خنک کردن راکتورهای هسته ای کاربرد دارند، استفاده میشوند.

پمپ مکنده گاز

این پمپ ها برای بالا کشیدن مایعات از ته چاه مورد استفاده قرار میگیرند (در واقع گازهای فشرده ای که در نزدیکی ته چاه به مایع تبدیل شده اند).

نتیجه ترکیب گاز و مایع سبکتر شدن و شناوری بیشتر سیال است. بهمین دلیل سیال براحتی بالا میاید و تخلیه میشود. مکنده های گازی هیچ بخش متحرکی ندارند و میتوانند برای پمپ کردن مایعاتی که حاوی ذرات جامدند استفاده شوند. مکنده های هوا و گاز در حال حاضر کمتر استفاده میشوند، اما در گذشته استفاده از آنها برای پمپ کردن آب، شورابه و نفت بسیار رایج بوده است.

پمپ ناقل خمیر مواد معدنی

بیشتر این پمپ ها از نوع تناوبی بوده و در کارخانه های قندسازی بکار میروند. این پمپ های فاقد سوپاپ های ورودی بوده و سیال مورد نظر در اثر سنگینی خود به داخل پمپ کشیده میشود (عمق منفی).

پمپ آبکشی

برای تخلیه آب چاهک از این پمپ ها استفاده میشود. چاهک را نباید با چاه فاضلاب اشتباه کرد. غلظت سیالاتی که در داخل چاهک قرار دارند به اندازه چاه فاضلاب نبوده و ضمنا فاقد مواد مزاحم اضافی میباشد. در حقیقت چاهک را باید آب انباری دانست که در پایین ترین نقطه ساختمان حفر شده و آبریزی های کلیه دستشویی ها و غیره به آن سرازیر میشود. هر چند وقت یک بار، پمپ مخصوصی که در چاهک نصب شده به صورت خودکار روشن شده و آب موجود در آن را تا سطح معینی کاهش میدهد.

درساختمانهایی که پایه آنها بطور کامل عایق بندی نشده، در فصل بارندگی برای تخلیه آبی که در زیر ساختمان جمع شده نیز از این پمپ ها بهره میگیرند. عملکرد این پمپ ها معمولا خودکار بوده و چون در آب غوطه ور هستند به هواگیری و راه اندازی اولیه نیازی ندارند. به قسمتی از بدنه این پمپ ها شناوری آویزان است که با بالا آمدن سطح آب باعث روشن شدن خودکار موتور میشود و به تدریج که سطح آب پایین میرود و به ارتفاع معینی که تقریبا آب چاهک خالی شده باشد میرسد مجددا باعث خاموش شدن موتور میشود.

پمپ کارواش

یکی دیگر از انواع پمپ ها بعنوان پمپ کارواش (شستشوی اتومبیل) شناخته میشود این پمپ پیستونی (کارواش)، بادوام و دارای قیمت مناسب بوده و برای شستشوی اتومبیل مورد استفاده قرار میگرد. این پمپ ها کار آمد و جمع و جور بنظر میرسند زیرا میتوانند انرژی ذخیره نمایند.

پمپ آبیاری

پمپ هایی که بمنظور بکار میروند برای ارتفاع کم و ظرفیت های بالا طراحی میشوند. از این پمپ ها برای زهکشی، کنترل سیلاب ها و همچنین مقابله با بارندگی های ناگهانی نیز استفاده میکنند. از آنجاکه پروانه این پمپ ها شبیه پروانه زیر دریایی ها میباشد به آنها پروانه ملخی هم گفته میشود. احتیاجات عمومی به این گونه پمپ ها باعث شده که آنها را بصورت یکپارچه و قابل حمل و نقل طوری بسازند که بسادگی در بالای جریانی از آب معلق بماند و یا از اسکلتی که در بالای جریان آب تعبیه شده آویزان گردند.